ในอดีตการสร้างวัดของคนล้านนาเป็นการจำลองโลกตามคติไตรภูมิ กล่าวคือ วิหารที่ประดิษฐานพระพุทธรูปเปรียบเสมือนเขาสิเนโรบรรพตซึ่งเป็นที่ประทับของพระพุทธเจ้า ล้อมรอบวิหารด้วยทรายขาวสะอาดที่เป็นเสมือนมหาสมุทรสีทันดร
ดังนั้น ชาวล้านนาจึงมีความเชื่อว่าทุกครั้งที่เหยียบย่างเข้าไปในวัดแล้วมีทรายติดเท้าออกมาด้วยนั้นเป็นบาป ประกอบกับ คัมภีร์ใบลานธรรมอานิสงส์ปีใหม่ ได้กล่าวว่า ผู้ใดได้ถวายทรายหรือขนทรายเข้าวัดแล้วจะได้รับอานิสงส์ผลบุญให้ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ มีอายุยืนนาน พร้อมด้วยทรัพย์สมบัติมากมาย
การขนทรายเข้าวัดจึงเป็นกุศโลบายของทางวัดให้ชาวบ้านนำทรายมาทดแทนทรายที่เสียไปในช่วงเทศกาลปีใหม่ เมื่อชาวบ้านขนทรายเข้ามามากขึ้นจึงมีการสร้างเจดีย์ทราย โดยการนำไม้ไผ่สานมาขดให้เป็นวงกลม แล้วนำทรายมาถมให้เต็มเป็นชั้น ๆ เวียนขึ้นไปจนทรงคล้ายกับเจดีย์ เรียกว่า วาลุกเจดีย์ (อ่านว่า วา – ลุ – กะ – เจดีย์) หรือเจดีย์ทราย อาจสร้างเป็นเจดีย์ทรายขนาดเล็กหลาย ๆ องค์ หรือเจดีย์ทรายองค์ใหญ่องค์เดียวก็ได้ แล้วจึงทำการถวายให้กับวัดในคราวเดียว
ปัจจุบันการถวายเจดีย์ทรายพบได้น้อยลง เนื่องจากวัดได้ดัดแปลงจากพื้นทรายรอบวิหารให้เป็นพื้นคอนกรีตหรืออิฐบล็อกแทน อย่างไรก็ดี ในบางพื้นที่ที่ยังมีการถวายเจดีย์ทรายอยู่ก็มีการเปลี่ยนวัตถุประสงค์จากการคืนทรายให้กับวัดเป็นการถวายทรายสำหรับการก่อสร้างอาคารต่าง ๆ ภายในวัดไป
ในงานป๋าเวณีปี๋ใหม่เมืองเจียงใหม่นี้ เทศบาลนครเชียงใหม่ ขอเชิญชวนประชาชนและนักท่องเที่ยวเข้าร่วมประเพณีการขนทรายเข้าวัดเพื่อก่อเป็นเจดีย์ทรายถวายเป็นพุทธบูชา และร่วมสืบสานประเพณีไทยให้คงอยู่สืบไป
ติดตามความเคลื่อนไหวและข้อมูลต่าง ๆ ของการจัดงาน ได้ทาง Facebook fanpage
- เทศบาลนครเชียงใหม่
https://www.facebook.com/cmmayor
- ป๋าเวณีปี๋ใหม่เมืองเจียงใหม่
https://www.facebook.com/profile.php?id=100057377112565
จัดโดย เทศบาลนครเชียงใหม่
ข้อมูลจาก: กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ กรมศิลปากร